आंबोली जणू धर्तीवरचा स्वर्ग.
आंबोली जिवंतपणे तुम्ही कधी स्वर्ग पहिला आहात का? मग हाच जग पाहायचा असेल तर वर्षापर्यंत हंगामासह इतर प्रेरणांना नक्की भेट द्या आणि जिवंतपणे खरा खुरा असा मनमुराद अविस्मरणीय जणू असलेल्या सर्व असे अद्भुत आंबोलीचे वर्ण न प्रसिद्ध अभिनेते माधव अभ्यंकर म्हणजेच सर्वांचे लाडके अण्णा नाईक (मालिका रात्रीस खेळ चाले) करतात श्री. अभयंकर यांनीही पत्नी रेखा यांच्यासह आंबोली पर्यटन प्रत्यक्षात अनुभवल्यावरच आज तो स्वर्ग असेही अर्ज म्हटले आहे. हे विशेष आहे. तसेच दरवर्षी पर्यटक हे आता भेट देतात. तर वर्षा पर्यटन हंगामात आंबोलीला भेट देणाऱ्या पर्यटकांची संख्या ही लाखात आहे. तसेच आंबोली घाट मार्गे गोवा मालवण तारकर्ली भागात जाता येते.
Mahadevgad
Butterfly Garden
Mahadevgad
Hiranykeshi
महादेवगड
घाटावर असणार आंबोली घाट खालच्या सिंधुदुर्ग जिल्ह्यात कसं याचे उत्तर भौगोलिक नसून ऐतिहासिक आहे. सावंतवाडीकर स्थानिकांच्या ताब्यात आंबोली आणि पैसा खूप वर्षापासून आहे. आंबोली घाटाच्या पायथ्याशी असणार दानोळी गाव समुद्री चपाती पासून अवघ्या पाऊणशे मीटर उंचीवर आहे. तर पुढच्या फक्त पंधरा किलोमीटर वरचा महात्मा त्यावरील सूर्यास्त शोभा दाखवणारा भाग तब्बल सव्वाशे मीटर उंच आहे. या नंबरला सावंतवाडीच्या संस्थानिकांचा एक राजशाही बंगला किती उभा राहिला तर सावंतवाडी अण्णा फोंडा हा सारा संस्थानिक मुलुख नीट न्याहाळता येतो सावंतवाडी या भागातून थेट सावंतवाडीतील राजवाड्याची संपर्क साधता येई. त्यासाठी सूर्यकिरणांचा वापर केला जाई यंत्राला हेलिओग्राफ म्हणत हा एक प्रकारचा मोठा आरसा होता. त्यावर पडणारे सूर्यकिरण सावंतवाडी कडे परावरील केले जात असत अशा वरील झाकणाची विशिष्ट तयाने वर्धाप केली की तारायंत्र सारख्या कटकट या मोर्चाप्रमाणे एका सांकेतिक संपर्क यंत्रे मार्फत आपल्याला योग्य तो संपर्क पाठवता येई. सध्या हा बंगला पडक्या अवस्थेत आहे. आणि तो आरसा ही असत नाही. ब्रिटिश बांधणीची छाप असणाऱ्या बंगल्याचे जीवन झाले नाही.
फुलपाखरू उद्यान
आंबोली वनउद्यान हे मुख्य रस्त्यापासून तीनशे मीटर अंतरावर असून येथे पूर्वी जंगली प्राणी पिंजऱ्यात ठेवण्यात आले होते मात्र आता तिथे जंगली प्राणी नसून वन औषधी भरले वन उद्यान असून येथे जैवविविधता पाहता येते पावसाळ्यात नेचर कॅम्पस करिता हे पार्क दुर्मिळ खाताना असतो दुर्मिळ ते अति दुर्मिळ तसेच नवनवीन उभयचर जलचर यांचा वावर येथे सहज आढळून येतो त्यामुळे निसर्गप्रेमी पर्यटक अभ्यासक तसेच फोटोग्राफी करिता असंख्य पर्यटक येथे भेट देतात तसेच या उद्यानात प्रथमच बटरफ्लाय गार्डन उभारण्यात आलेले असून फुलपाखरू प्रेमींसाठी एक पर्वनीच आहे
आंबोलीची ओळख मुख्य धबधबा
आंबोली घाटातील वैशिष्ट्यपूर्ण आणि रोमांचित करणारा असा मुख्या धबधबा आहे. आज धबधबा आंबोलीचे अस्तित्व देखील आहे. दरवर्षी माणसांच्या आगमनानंतर पावसाळ्यात आंबोली धबधबा प्रवाहित झाल्यानंतरच वर्षा पर्यटनला खऱ्या अर्थाने सुरुवात होते त्यानंतर लाखो पर्यटक या आंबोली धबधब्याला भेट देतात तर सुट्टी दिवशी लाखो पर्यटक एकाच वेळी येथे गर्दी करतात आणि आंबोली वर्षा पर्यटनाचा मनमुराद आनंद हे पर्यटक घेत असतात..
कावळेसाद पॉईंट
आंबोली वनउद्यान
सिंधुदुर्ग जिल्ह्यात नुकतेच घोषित झालेल्या ‘आंबोली-दोडामार्ग संवर्धन राखीव वनक्षेत्रा’त दुर्मीळ ‘लाजवंती’ म्हणजेच ‘स्लेंडर लोरीस’ प्राण्याचे दर्शन घडले आहे. शनिवारी रात्री स्थानिक निसर्गप्रेमींना हा प्राणी आढळून आला. लाजवंती’ हा माकड कुळातील एक दुर्मीळ प्राणी आहे. केवळ भारत आणि श्रीलंकेतील घनदाट जंगलांमध्ये हा प्राणी आढळतो. पश्चिम घाटाच्या जंगलामध्ये ‘लाजवंती’चे वास्तव्य असून घाटाच्या उत्तरेकडील सिंधुदुर्ग जिल्ह्यापर्यंत या प्राण्याचे अधिवास क्षेत्र मर्यादित आहे. निसर्गभ्रमंतीदरम्यान ‘लाजवंती’ हा प्राणी आढळून आल्याची माहिती संजय सावंत दिली. या प्राण्याचे छायाचित्र टिपण्यात यश मिळाल्याचे त्यांनी सांगितले. ‘लाजवंती’चा अधिवास आंबोली ते तिलारी दरम्यानच्या परिसरातील जंगलाचे जैविकदृष्ट्या महत्त्व अधोरेखित करत असल्याचे अमित सुतार यांनी सांगितले. ‘लाजवंती’ निशाचर असून तो अत्यंत हळू हालचाल करतो. हुबेहूब एखाद्या लहान मुलासारखा दिसत असल्यामुळे त्याला ‘वनमानव’ देखील म्हटले जाते. ‘वन्यजीव संरक्षण कायद्या’अंतर्गत या प्राण्याला प्रथम श्रेणीचे म्हणजेच वाघाच्या दर्जाचे संरक्षण मिळाले आहे. लाजवंतीचा आकार ४० सेंटीमीटर असून त्याचे वजन १८० ग्रॅम असते. अत्यंत दुर्मीळ असणाऱ्या ‘लाजवंती’ प्राण्याचा प्रत्येक अवयव हा अत्यंत औषधी असल्याचा प्राणी तस्करांचा समज आहे. त्यामुळे या प्राण्याला वन्यजीवांच्या आंतरराष्ट्रीय बाजारपेठेत मोठी मागणी आहे. तसेच जादूटोणा, करणी यासाठी तांत्रिक मांत्रिकांकडून या प्राण्याला मोठी मागणी असल्याची चर्चा आहे. तामिळनाडूमध्ये अशाच प्रकारे या प्राण्याची तस्करी आणि शिकार झाल्यामुळे झपाट्याने त्यांची संख्या कमी झाली आहे.
श्री देवी माऊली
आंबोली गावच्या मध्यभागी श्री देवी माऊली चे मंदिर असून त्या मंदिराचे बांधकाम पुरातन स्वरूपाचे आहे खिडक्या दरवाजे कमानी सारखे आहे सभा मंडप देवीचा गव्हारा या मंदिरात जत्रोस्तव होळी सप्ताह नवरात्र उत्सव इत्यादी वस्तू साजरे केले जातात माहेरवाशीन मुलींची नवस बोलण्याची परंपरा मोठी आहे या मंदिराच्या बाजूला बाजूला औदुंबराच्या छायेत दत्त मंदिर असून या मंदिराची स्थापना 1919 मध्ये करण्यात आली आहे
हिरण्यकेशी तीर्थक्षेत्र
हिरण्यकेशी तीर्थक्षेत्र हे जागतिक स्तरावरील एक धार्मिक तथा पवित्रक्षेत्र आहे सह्याद्रीच्या सर्वात मोठ्या डोंगरावरील गुहांमधून पवित्र रणी कशी नदीचा उगम हा पूर्वेकडूनच होतो नदीच्या उगमस्थानी पवित्र शिवलिंग श्री गणेश हिरण्यकेशी देवी गंगा आहे बाजूलाच श्रीदत्त गोमाता आहे पावसाळ्यात हिरण्यकेशी नदी जणू महादेवांना अभिषेक करते असे दृश्य डोळ्याचे पारणे फेडते तर बारमाही हा परिसर एक अद्भुत पवित्र आणि अध्यात्मिकाची अनुभूती देतो असंच काही दरवर्षी असंख्य भावीक पर्यटक येथे भेट देतात श्रावण महिना महाशिवरात्रीला येथे हजारोच्या संख्येने भावीक दर्शनाला येतात. येथे धार्मिक कार्यक्रम होतात तर हिरण्यकेशी नदीवर लाखो अवलंबून आहेत या स्थळी दोन किलोमीटर अंतरावर रागावेश्वर स्वयंभू श्री गणेश मंदिर तर आजरा जिल्हा कोल्हापूर येथे ऐतिहासिक महादेवाचे मंदिर आहे तर प्रेतायोगात श्रीराम वनवासा दरम्यान माता सीता व लक्ष्मण यांचे पदस्पर्श झालेले तथा वास्तव्य असलेले श्रीक्षेत्र रामतीर्थ आहे त्याचे पुरातन श्री राम मंदिर हनुमान मंदिर त्यामुळे या नदीला अजूनच दिव्य महत्व प्राप्त झाले आहे असेच काशीचे महत्त्व असल्याने येथे अस्थि विसर्जन ही होते पूर्वी जंगलाला अरण्य संबोधले जायचे तर
अस्ती विसर्जनामुळे काशीचे महत्त्व असल्याने पुरातन काळी अरण्य काशीला कालांतराने हिरण्यकेशी अशी ओळख या तीर्थक्षेत्राला झाली असेल असे काही तर हिरण्यकेशी येथे उजव्या बाजूला गुहेच्या पहिल्या टप्प्यात जाता येते साल १९८१ मध्ये श्री अंक पुणे येथील काहीजण ऑक्सिजन घेऊन गुहांचा उगमाचा चा शोध घेण्यास सध्याच्या सातव्या टप्प्यापर्यंत गेले होते त्यावेळी अद्भुत दृश्य सह विद रंगाचे पाण्याची कुंडे दिसून आली सात टप्प्यात सोनेरी पाणी आणि मोठी जागा दिसून आली मात्र त्यांच्याजवळ ऑक्सिजन प्रमाण असल्यामुळे ते माघारी आले आहेत आणि बाहेर येताच असते ते अद्भुत नजारे स्थानिक त्यावेळी उपस्थित असलेल्यांना सांगितले त्यानंतर ते आजवर त्या गुहा मध्ये कोणी गेले नाही हे विशेष
Biodiversity Western Ghat
जैवविविधतेने नटलेल्या पश्चिम घाटातील आंबोलीत आजवर अनेक प्राणी व पक्ष्यांच्या दुर्मीळ प्रजाती आढळून आल्या आहेत. त्यामुळे वन्यप्राणी अभ्यासकांसाठी आंबोली हे अभ्यास केंद्र ठरू लागले आहे. पश्चिम घाट हा जैविक संपत्तीचा मोठा साठा आहे. खरोखर त्याच्या अंतरंगात अगणितता आहे. त्याची निर्मितीच मुळी ज्वालामुखीतून प्राचीन काळी झालेली होती. याचे अनेक पुरावे दृष्टोत्पत्तीस येतात.
औषधी गुण असलेल्या अनेकविध वनस्पती पश्चिम घाटात आहेत. आंबोलीच्या नितांत रमणीय प्रदेशातील राखीव जंगल हे देशी-परदेशी विद्यार्थ्यांचे संशोधनाचे स्थळ आहे. या जंगलात सरडा, कोळी, बेडूक यांच्या विविध प्रकारच्या दुर्मीळ प्रजाती आहेत. सिंधुदुर्ग जिल्ह्यात २२० ते २२५ प्रजातीची फुलपाखरू आहेत. आंबोली आणि पारपोली भागात २१८ प्रजातीची फुलपाखरू आढळतात काही दिवसांपूर्वी अशाच अभ्यास दौ-यावर आलेल्या गिरीश पंजारी यांना या भागात दुर्मीळ ‘ब्राऊन पाम सिव्हेट’ हा रानमांजर प्रजातीतील प्राणी आढळून आला. केरळ-कर्नाटक येथील जंगलात दिसणारा हा प्राणी आंबोलीत आढळल्याने प्राणीप्रेमींमध्ये कुतूहल निर्माण झाले होते. या प्राण्याचा अधिक शोध घेताना त्याचे अनेक साथीदार गेल्या कित्येक वर्षापासून राहत असल्याचे लक्षात आले. यापूर्वीही आंबोलीतील जंगलात ‘कॅस्टोज कोरल स्नेक’ ही दुर्मीळ सापाची प्रजाती आढळली होती. ‘उडता सोनसर्प’ आणि ‘ब्लू नवाब’ हे फुलपाखरू याच भूमीत आढळते. ब्राऊन पाम सिव्हेट हा उदीर-मांजरांसारखा प्राणी महाराष्ट्रात प्रथमच आढळून आला आहे. वडासारख्या वृक्षांवर फळे खाणारा हा प्राणी रानमांजरसदृश आहे.
Tourist Guide, Adventure & Rescue Team
Previous
Next
